Γιατί ξεχνάμε;

Πολλοί είναι αυτοί που κάθε τόσο βρίσκουν ευκαιρία για να καταραστούν την αφηρημάδα τους. Ως γνωστόν, ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι σε θέση να αποθηκεύει αμέτρητες αναμνήσεις. Για ποιο λόγο όμως τις περισσότερες φορές αδυνατούμε να τις επαναφέρουμε όταν τις έχουμε πραγματικά ανάγκη;

Σήμερα μια νέα μελέτη δίνει απάντηση στο βασανιστικό ερώτημα. Ο εγκέφαλος μας είναι παραγεμισμένος με απέραντες μνήμες που χρειάστηκαν ολόκληρη τη ζωή μας για να σχηματιστούν. Οι αναμνήσεις αυτές εκτείνονται από τις πιο απλές έως τις πιο βαθυστόχαστες.
Η ικανότητα της ενθύμησης επηρεάζει άμεσα την καθημερινή μας ζωή αλλά και τις σχέσεις με τους συνανθρώπους μας. Φανταστείτε την ευτυχία που θα νιώσει το παιδί σας όταν πιάσει στα χέρια του τη νέα κούκλα της ινδιάνας πριγκίπισσας Ποκαχόντας, που έχετε παρατηρήσει ότι θαυμάζει τόσο πολύ σε αντίθεση με την κλασική Μπάρμπι.

Είδη μνήμης

Τις τελευταίες δεκαετίες, οι γνωστικοί ψυχολόγοι έχουν καθορίσει ότι υπάρχουν δυο κύρια συστήματα μνήμης στο ανθρώπινο μυαλό: μια βραχύχρονη μνήμη, η οποία κρατά τις πληροφορίες για ορισμένα πράγματα που σκεπτόμαστε αυτή τη στιγμή, και μια μακρόχρονη μνήμη, στην οποία αποθηκεύονται τεράστια ποσά πληροφορίας, που αποκτώνται κατά τη διάρκεια της ζωής μας μέσω σκέψεων και εμπειριών.
Αυτά τα δυο συστήματα μνήμης θεωρείται ότι διαφέρουν σε επίπεδο λεπτομέρειας που προσφέρουν. Η βραχύχρονη μνήμη, που διαρκεί λιγότερο από 20΄΄ ή και λίγες μέρες, σε περίπτωση που θα μεσολαβήσει επανάληψη, προσφέρει ακριβείς λεπτομέρειες για μερικά πράγματα που τριγυρίζουν στο κεφάλι μας τον τελευταίο καιρό, ενώ η μακρόχρονη μνήμη, που προέρχεται από επαναλήψεις και επεξεργασία – ταξινόμηση και κωδικοποίηση των πληροφοριών και διαρκεί πολύ χρόνο, προσφέρει μια πιο θολή εικόνα για όλα τα διαφορετικά πράγματα που έχουμε ζήσει ή δει. Παρότι μπορούμε να συγκρατήσουμε αρκετές πληροφορίες στην μακρόχρονη μνήμη, οι λεπτομέρειες δεν είναι πάντα ξεκάθαρες και συχνά περιορίζονται σε αυτά που βλέπουμε ή σε αυτά που συμβαίνουν.

Μια πρόσφατη έρευνα από τον Timothy F.Brady, νευροεπιστήμονα από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης, προτείνει ότι όσες πληροφορίες αποθηκεύονται στην μακρόχρονη μνήμη ίσως να μην είναι και τόσο θολές όσο θεωρείτο έως σήμερα.
Στη μελέτης τους, οι ερευνητές ζήτησαν από τους εθελοντές να προσπαθήσουν να θυμηθούν 3.000 εικόνες κοινών αντικειμένων, συμπεριλαμβανομένων τεμαχίων όπως τηλεχειριστήρια, τσάντες, ηλεκτρικές οικιακές συσκευές, τα οποία παρουσιάστηκαν για μια φορά για μερικά δευτερόλεπτα το καθένα. Στο τέλος αυτής της φάσης, οι ερευνητές εξέτασαν τη μνήμη των εθελοντών για κάθε αντικείμενο δείχνοντας τους δυο αντικείμενα και ρωτώντας πιο αντίκρισαν πρωτύτερα.

Όπως ήταν αναμενόμενο, οι εξεταζόμενοι τα πήγαν πολύ καλά, αν και η εξέταση ήταν αρκετά δύσκολη. Το υψηλό ποσοστό επιτυχίας οφειλόταν στην τεράστια αποθηκευτική ικανότητα της μακρόχρονης μνήμης.
Όμως αυτό που έκανε ιδιαίτερη αίσθηση, ήταν το εκπληκτικό επίπεδο λεπτομέρειας στη μνήμη των εθελοντών. Οι εξεταζόμενοι τα πήγαν πολύ καλά στην αναγνώριση των διαφορών ανάμεσα σε δυο εικόνες, ακόμα και όταν αυτές ήταν ελάχιστες.

Η νέα αυτή δημοσίευση προσφέρει αρκετές ενδείξεις ότι τα τεράστια ποσά της πληροφορίας που περιέχονται στην μακρόχρονη μνήμη δεν είναι και τόσο απόμακρα. Πιθανότατα κρατάμε απεικονίσεις αντικειμένων που έχουμε δει με τεράστια λεπτομέρεια.
Φυσικά, τα αποτελέσματα αυτά εγείρουν το προφανές ερώτημα: εάν οι μνήμες μας δεν είναι και τόσο θολές, τότε για ποιο λόγο ξεχνάμε συχνά πράγματα που θα έπρεπε και χρειάζεται να θυμόμαστε;

Μια λογική εξήγηση έγκειται στο γεγονός του ότι ο εγκέφαλος μας περιέχει λεπτομερείς αναπαραστάσεις πολλών διαφορετικών αντικειμένων και γεγονότων, όμως δεν μπορούμε πάντα να αναζητήσουμε τις πληροφορίες όταν τις θέλουμε. Όπως αποκαλύπτει η έρευνα, εάν δούμε ένα αντικείμενο μπορούμε να ομολογήσουμε με εκπληκτική ακρίβεια εάν το έχουμε δει ξανά.
Όταν βρισκόμαστε για παράδειγμα σε ένα μαγαζί παιχνιδιών και προσπαθούμε να θυμηθούμε το δώρο που ήθελε το παιδί μας για τα γενέθλια του, θα πρέπει να μπορούμε αβίαστα να αναζητήσουμε στη μνήμη μας τη σωστή επιλογή, χωρίς να έχουμε κάποια εικόνα στο μυαλό μας. Απ' ότι φαίνεται λοιπόν αυτή η αυθόρμητη "μηχανή αναζήτησης" είναι που μας δημιουργεί όλα τα προβλήματα καθώς είναι επιρρεπής τόσο σε παρεμβολές αλλά και στο χρόνο.